Het plan om de oude molen te vernieuwen

De watermolen van Grand-Verly is één van de oudste watermolens uit de regio Picardië in noord Frankrijk.

Eeuwenlang lag de watermolen langs de grens tussen de Vlaamse en Franse gebieden, totdat de grens in de 17e eeuw definitief verder naar het noorden kwam te liggen. In de 15^e en 16^e eeuw werd dit grensgebied gekenmerkt door voortdurende oorlogen en plunderingen. Ook de oorspronkelijke middeleeuwse watermolen moest het daarbij ontgelden. Toen in 1598 de vrede van Vervins getekend werd was er niet veel meer over dan een hoopje steen en hout. Maar de molen zou herrijzen.

In 1601 besloten de abten van het nabijgelegen klooster van Origny Saint Benoite om de een nieuwe watermolen te bouwen. Een gedenksteen bij voltooiing in 1602 memoreert nog altijd aan die heuglijke gebeurtenis. De steen toont de Franse koninklijke symbolen en eert de oprichtster, Madame Loise de Moncassin, Abt van Origny en Dame van Verly.

De watermolen is een historische korenmolen. Eeuwenlang werd hier het koren voor de omliggende dorpen gemalen in een klassieke twee verdiepingen tellende watermolen met boven de aanvoer van koren en beneden de raderen. Boeren kwamen van heinde en verre om hun koren tot meel te laten malen. Voor de aanleg van de molen is het riviertje de Noirieu, een aftakking van de Oise rivier, omgeleid en een verval gecreëerd waarlangs het  houten rad van de watermolen gesitueerd was.

De molen raakte in de loop der eeuwen meerdere keren in verval, in 1763 vond nog een grote restauratie plaats waarbij de achterzijde in natuursteen geheel werd vervangen door bakstenen, getuige het opschrift ‘1763’ in de stenen en de kolommen werden met bakstenen opgebouwd, maar vanaf midden negentiende eeuw verloor de molen haar functie als watermolen en verviel tot een ruïne.

In de omgeving verrezen grotere en efficiëntere watermolens, waarop de molen van Grand Verly en de omliggende gebouwen in onbruik raakten, totdat begin 20^e eeuw de oude schuren werden afgebroken en de oude natuurstenen muren van de schuren en het woonhuis werden hergebruikt voor een nieuwe boerderij. De boerderij zou floreren met ruime stallen voor koeien schapen en paarden maar de molen bleef achter in ruïneuze staat en zou in oude fotos opduiken als ‘de oude molen van Grand-Verly, een romantisch plekje waar jonge stellen graag vertoefden, getuige de vele fotos ervan. De molen diende de afgelopen decennia slechts nog als duiventil en schuur.

Op 2 januari 2022 werden wij de trotse nieuwe eigenaren, of beter gezegd tijdelijke gebruikers, van deze historische plek. De vorige gebruikers hadden nog geprobeerd het gebouw te herstellen maar de laatste jaren was ook het dak van de molen overgelaten aan de seizoenen, zo troffen wij de molen aan, in ruïneuze staat met een halfopen dak. We konden slechts lijdzaam toezien hoe in december 2022 het leistenen dak van de molen zelfs volledig instortte.

Nu rest slechts de ruïne. Maar, zoals reeds vele malen in haar geschiedenis zal de molen herrijzen!

De droom

Als tijdelijke gebruikers van deze bijzondere plek zien wij het als onze missie en verantwoordelijkheid om de molen in oude glorie te herstellen en vitaal en toekomstbestendig te maken.

De watermolen van Grand-Verly bevond zich eeuwenlang op een kruispunt van handelswegen en culturen, een gebied waar Bourgondiërs en later Spaanse Nederlanders handel dreven (en soms wat onenigheid hadden) met hun Franse buren. Wij willen deze historische plek eren als Nederlands gebruikers van dit perceel door opnieuw de samenwerking aan te gaan met onze Franse buren om de molen in oude glorie te herstellen en een nieuwe regionale functie te geven.

Fase 1 Herstel

Gelukkig is er veel historische kennis over de watermolen van Grand-Verly bewaard gebleven in de vorm van brieven en geschriften. Ook zijn er vergelijkbare molens in Nederland, België en Frankrijk te vinden uit dezelfde periode die kunnen helpen bij het zo nauwkeurig mogelijk reconstrueren van de molen.

Het is onze ambitie om de watermolen van Grand-Verly opnieuw op te bouwen, zoals deze in 1602 is gerealiseerd en met de reeds bestaande aanpassingen uit 1763 daarin verwerkt. Wij werken daarbij zoveel mogelijk met lokale partners, uiteraard de gemeente van Grand-Verly die ons adviseert en begeleid bij het bouwproces. Daarnaast komt het hout uit de op 10 kilometer gelegen houtzagerij van het historische productiebos van Wassigny, de leistenen uit België en de historische kennis over de watermolen van een lokale historicus terwijl de bredere technische kennis van Nederlandse en Franse specialisten komt.

De watermolen kan na restauratie in de toekomst opnieuw koren malen en bakkers voorzien van meel, maar we willen de molen ook graag een nieuwe functie geven die past binnen het toenemende toerisme in de regio.

Fase 2 Brasserie en cidrerie

Noord Frankrijk kent veel meer dan de zuidelijke gebieden in Frankrijk een biercultuur en cidercultuur. Ooit bevonden talloze brouwerijen zich in plaatsen als Guise, Le Cateau Cambrésis en Saint Quentin. In de afgelopen 50 jaar zijn deze brouwerijen echter allemaal verdwenen met de opkomst van de moderne megabrouwerijen.

Echter de afgelopen decennia is men opnieuw begonnen met de productie van lokale ciders en bieren in de regio Picardië.

In Le Cateau Cambresis, op 25 kilometer van Grand-Verly is in 2004 een oude kloosterbrouwerij succesvol opnieuw leven ingeblazen. Brasserie Vivat is uitgegroeid tot een commercieel succes, één van de meest levendige plekken uit de regio waar iedere woensdag t/m zondag bieren uit eigen brouwerij en klassieke maaltijden worden geserveerd. Het succes van de brouwerij dient als een mooi voorbeeld van de kracht van een brewpub, een plek waar niet alleen gebrouwen wordt maar waar ook direct bieren en spijzen genuttigd kunnen worden. Deze bedrijfsvorm, die we ook veel in België en Nederland zien, dient als inspiratiebron voor de vitalisering van de molen.

Wij willen de molen toekomstbestendig maken door een stabiele ondernemingsvorm te creëren die op meerdere pijlers rust, horeca met de productie van bier voor directe consumptie en cider voor de export naar Nederland.

In de molen kan een kleinschalige brouwerij en cidrerie worden gebouwd met een horeca licentie 2 vergunning voor zwak alcoholische dranken. De brouwerij en cidrerie zijn van in de weekends geopend voor publiek. De productie van cider vindt plaats in de naastgelegen schuur. De ‘boerencider’ wordt geproduceerd met lokale appels. De cider wordt geëxporteerd naar Nederland.

Juridische vorm en kadastrale scheiding

Om de molen te kunnen restaureren wordt een tweetal stichtingen opgericht, namelijk Stichting De Oude Molen van Grand-Verly, en stichting Vrienden van De Oude Molen van Grand-Verly.

Regionale waarde

economie en toerisme

Met de restauratie en heropening van de sluizen langs het Sambre-Oise kanaal in 2021 is de oude vaarroute hersteld, waardoor vanaf april t/m oktober iedere week pleziervaart langs Grand-Verly vaart en overnacht. Ook is de 40 kilometer lange voormalige spoorroute van Hirson naar Guise omgevormd tot fietspad, de Axe Verte, het laatste gedeelte is afgelopen jaar opgeleverd.

De regio Picardië stimuleert met deze investeringen in infrastructuur het toerisme en ziet deze sector inmiddels als een kansrijke aanjager van de lokale economie.